Wielkanoc

W Polsce od dawna trwa pewna debata. Jej uczestnicy próbują ustalić, które ze świąt jest ważniejsze, Wielkanoc czy Boże Narodzenie. W rozmowach przewija się masa różnych argumentów. Tymczasem dla chrześcijańskiej liturgii sprawa jest oczywista. To pierwsze z wymienionych obchodów mają większą wagę. W związku z tym należy przypomnieć kilka informacji na ich temat. Robimy to w tym i innych artykułach opublikowanych na naszej stronie.

Święta wielkanocne – charakterystyka i data

Chrześcijański kalendarz liturgiczny uwzględnia wiele świąt. Najstarszym i najważniejszym z nich jest Wielkanoc. Występująca także pod nazwami Niedziela Wielkanocna, Wielka Niedziela, Zmartwychwstanie Pańskie. Opisywane uroczystości celebrują misterium paschalne. Innymi słowy mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Nawiązują, zatem do ostatnich dni życia Jezusa. Dlatego też w kościołach obchodzony jest Wielki Tydzień. Przy czym najważniejsze są ostatnie dni, czyli piątek, sobota i niedziela. Do tego tematu powrócimy w dalszej części artykułu. Teraz, bowiem sprawdzimy, jaka jest data wiosennych świąt.

Wielkanoc jest świętem ruchomym, co oznacza, że jego termin jest zmienny. Sposób ustalania daty określono na soborze nicejskim w 325 roku. W obrzędzie rzymskokatolickim święto przypada na niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. W związku z tym w jednym roku uroczystości wypadają w marcu a w kolejnym może być to kwiecień. Najwcześniej obchodzimy je 22 marca natomiast najpóźniej 25 kwietnia. Trzeba jednak wiedzieć, że tak skrajne daty zdarzają się bardzo rzadko. Widać, więc, że ustalenie, kiedy można spodziewać się świąt wielkanocnych w danym roku nie jest mocno skomplikowane.

Często można spotkać się z określeniami Pascha, Zmartwychwstanie Chrystusowe, Zmartwychwstanie Pańskie, Pascha Chrystusowa. To nazwy Wielkanocy stosowane w Kościołach Prawosławnych i Katolickich Kościołach obrządku wschodniego. W tych odłamach chrześcijaństwa interesujące nas święto również jest najważniejsze. Podobnie jak powyżej, przypada na niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Jednakże zazwyczaj termin jest inny, bowiem liturgia prawosławna oraz wschodnia korzysta z kalendarza juliańskiego. Ponadto obchody muszą zaczynać się po zakończeniu Paschy żydowskiej.

Obrzędy wielkanocne

Tematy poruszone do tej pory rozwijamy na naszej stronie. Tymczasem w tym artykule przechodzimy do samego świętowania. Wszystko zaczyna się od Niedzieli Palmowej poprzedzającej Wielki Tydzień. Odbywa się równo siedem dni przed Wielkanocą. Została ustalona na pamiątkę przybycia Jezusa do Jerozolimy. W tym dniu wierni przynoszą do kościołów palmy do poświęcenia symbolizujące odradzające się życie. Jest to też okazja do wyciszenia się i skupienia na przeżywaniu męki Chrystusa. Palmy w Polsce wykonuje się z różnych materiałów, najczęściej fragmentów roślin. Osiągają wielkość od kilku centymetrów do paru metrów.

Kolejnym ważnym dniem jest Wielki Czwartek. Mający upamiętniać Ostatnią Wieczerzę i ustanowione podczas niej sakramenty kapłaństwa i Eucharystii. Z tej okazji w kościołach odprawiana jest wieczorna msza kończąca okres Wielkiego Postu. Kolejne ważne wydarzenia obchodzimy w Wielki Piątek. Będący pamiątką śmierci Jezusa na krzyżu. W tym dniu odbywa się nabożeństwo Drogi Krzyżowej. Procesja symbolicznie odtwarzająca drogę Chrystusa na śmierć. Kolejny dzień, czyli Wielka Sobota to czas wyciszenia i oczekiwania na zmartwychwstanie Jezusa. Wtedy też w kościołach święcone są pokarmy trafiające na świąteczny stół.

Kulminacja wielkanocnych obchodów następuje w ostatnim dniu tygodnia. To rzecz jasna Niedziela Zmartwychwstania. Celebracja święta zaczyna się już w Wielką Sobotę po zapadnięciu zmroku. Odprawiana jest wtedy liturgia Wigilii Paschalnej. Niektóre parafie bezpośredni po niej przechodzą do procesji rezurekcyjnej. W innych odbywa się ona w niedzielę rano. Bez względu na termin, w trakcie rezurekcji ogłaszane jest zmartwychwstanie Chrystusa. Bardziej szczegółowy opis wielkanocnych obrzędów znajduje się na naszej stronie. Na koniec tego artykułu zostawiliśmy pozostałe tradycje. Pierwszą z nich jest uroczyste śniadanie.

Wielkanocne tradycje

W Wielką Niedzielę w chrześcijańskich domach odbywa się śniadanie wielkanocne. Rodziny składają sobie życzenia i dzielą się poświęconymi pokarmami. W wielu miejscach w Polsce przy tej okazji dzieci otrzymują drobne upominki. Następnie wszyscy zasiadają do stołu. Wedle staropolskiej tradycji w jego centrum powinien stać baranek. Figurka z cukru, masła lub ciasta symbolizująca zmartwychwstałego Chrystusa. Ponadto pojawiają się typowo świąteczne potrawy. Takie jak żurek lub barszcz biały, jajka faszerowane, pieczenie, mięsa. Jadłospis uzupełniają ciasta, mazurki czy baby wielkanocne. Nie można zapominać o kolorowych pisankach.

Kolejna tradycja jest praktykowana w Poniedziałek Wielkanocny. Jest nią śmigus-dyngus mający powiązanie z wierzeniami Słowian. Dawniej był popularny głównie na wsiach gdzie hucznie go obchodzono. Polegało to na oblewaniu wodą wszystkich panien na wydaniu. Obecnie śmigus-dyngus jest popularny w praktycznie każdej część kraju. Zazwyczaj przybiera formę zabawy w oblewanie się wodą. Nieograniczające się do oblewania niezamężnych dziewcząt. Przy czym zmoczone mogą zostać także zupełnie obce sobie osoby. Śniadanie wielkanocne i śmigus-dyngus to dobrze znane, ale nie jedyne zwyczaje praktykowane w czasie interesujących nas świąt.

Wielkanoc obchodzimy w całej Polsce. Warto jednak pamiętać, że kultywowane tradycje wykazują różnice z uwagi na region. Dobrym przykładem jest tu krakowski emanus. Jest to odpust odbywający się w Poniedziałek Wielkanocny przy klasztorze Norbertanek na Zwierzyńcu. Jak również w kilku innych miejscach. Ciekawe są także dziady śmigustne występujące w południowej Małopolsce. Kawalerowie przebierają się w słomiane stroje i organizują świąteczny pochód. O wspomnianych i innych tradycjach opowiadamy na naszej stroje. Dokładniej opisujemy też święta prawosławne. Podajemy, kiedy wypadają i jak są obchodzone.